Nieśmiałość - "ciche psychologiczne więzienie" (Konsekwencje nieśmiałości, cz.6)

Ludzie nieśmiali zgłaszają więcej negatywnych myśli na temat siebie i innych w interakcjach społecznych. Postrzegają siebie jako osoby zahamowane, niewygodne, nieprzyjazne i niekompetentne (szczególnie z ludźmi, do których czują pociąg seksualny). Uważają się również za mniej atrakcyjnych fizycznie. Dziesięć do dwudziestu procent jednostek nieśmiałych może też przejawiać brak podstawowych umiejętności społecznych. Taka sytuacja może sprawiać, iż osoby nieśmiałe nie wiedzą co powiedzieć lub zrobić (treść), jak to zrobić (styl) czy kiedy najlepiej odpowiedzieć (czas).

Osoby nieśmiałe są postrzegane mniej przyjaźnie niż osoby asertywne. Nieśmiali przeceniają prawdopodobieństwo przykrości w kontaktach społecznych i są bardziej wrażliwi na potencjalne negatywne reakcje innych. Nieśmiałość niejednokrotnie staje się samospełniającym proroctwem: „Jestem nieśmiały, bo tak o sobie mówię lub inni ludzie tak mnie nazywają".
Dwie głębsze (choć mniej oczywiste) negatywne konsekwencje nieśmiałości to: większe problemy zdrowotne z powodu braku sieci wsparcia społecznego (tak ważnej dla zachowania zdrowia i  możliwości rozwiązania osobistych, medycznych lub psychologicznych problemów) i niższe zarobki w mniej dostępnych miejscach pracy (ze względu na rzadsze żądania wynikające z ograniczenia płynności słownej i umiejętności przywódczych okazanych w rozmowie kwalifikacyjnej).

Z kolei, kiedy nieśmiałość staje się chroniczna (i kontynuowana w późniejszych latach życia), to wynikająca z tego faktu izolacja społeczna prowadzi do coraz dotkliwszej samotności i psychopatologii a nawet chorób przewlekłych i krótszego życia.

Nieśmiałość może być określona empirycznie jako dyskomfort i/lub hamowanie w sytuacjach interpersonalnych, które zakłócają dążenie do realizacji jednego lub wielu celów osobistych, zawodowych lub społecznych. Jest to forma nadmiernej troski o siebie i centrum swoich myśli, uczuć i reakcji fizycznych. Może ona występować od formy społecznej  nieporadności aż do całkowicie hamującej fobii społecznej.

Reakcje nieśmiałości mogą pojawić się na każdym lub na wszystkich poziomach naszej aktywności:

• poznawczym  (negatywne myśli i przekonania na temat siebie takie jak: „jestem słaby”, „nie jestem wystarczająco dobry”, strach przed negatywną oceną i głupim patrzeniem innych)
• afektywnym  (wstyd i ból samoświadomości, niska samoocena, samotność, przygnębienie i smutek, depresja, niepokój)
• fizjologicznym  (przyspieszone bicie serca, suchość w ustach, pocenie się, drżenie)
• behawioralnym (hamowanie i bierność, niechęć, niski głos podczas mówienia, nerwowe zachowania - dotykanie włosów i twarzy, czerwienienie się, obawa przed utratą kontroli, zwariowaniem lub zawałem serca).

Ludzie skierowani do leczenia z powodu nieśmiałości często spełniają kryteria ogólnej fobii społecznej, wielu - kryteria zaburzeń osobowości unikającej. Tymczasem jednostki chronicznie nieśmiałe często mają obsesyjne i/lub paranoidalne skłonności. Większość nieśmiałych osób jest zamknięta w sobie. 
Z nieśmiałych chłopców w dzieciństwie, wyrastają dorośli mężczyźni, którym brak jest opanowania,  trzymają się na uboczu, są wycofani, często sfrustrowani, nie mają potrzeb i niechętnie podejmują działania. Nieśmiałe dziewczynki jako dorosłe kobiety w wieku średnim nie doświadczają bardziej szczególnych problemów w konwencjonalnych modelach  małżeństwa i prowadzeniu domu niż ich towarzyskie odpowiedniki. To oznacza, że nieśmiałe kobiety bardziej nadają się do tradycyjnych ról kobiecych niż nieśmiali mężczyźni do tradycyjnych ról męskich.


Oprac. Małgorzata Podniesińska, psycholog
Prywatna Praktyka Psychologiczna